ปัญหา สมณพราหมณ์ทั้งหลายกล่าวว่า ทุกข์ตนทำเองบ้าง ผู้อื่นทำเองบ้าง ทั้งตนทั้งผู้อื่นทำบ้าง ไม่ใช่ทั้งตนไม่ใช่ทั้งผู้อื่นทำบ้าง ในเรื่องนี้ พระผู้มีพระภาคทรงมีทรรศนะอย่างไร ?

พระสารีบุตรตอบ (พระพุทธเจ้าทรงรับรอง) “.....ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ทุกข์เป็นของอาศัยเหตุเกิดขึ้น ทุกข์อาศัยอะไรเกิดขึ้น ทุกข์อาศัยผัสสะเกิดขึ้น... ดูก่อนท่านทั้งหลาย ในเวทนาทั้ง ๔ นั้น แม้ทุกข์ที่สมณพราหมณ์ผู้กล่าวกรรม (กัมมวาท) บัญญัติว่า ตนทำเอง ก็ย่อมเกิดเพราะผัสสะเป็นปัจจัย แม้ทุกข์ที่พวกสมณพราหมณ์ผู้กล่าวกรรมบัญญัติว่า ผู้อื่นทำให้ ก็ย่อมเกิดเพราะพาผัสสะเป็นปัจจัย แม้ทุกข์ที่พวกสมณพราหมณ์ผู้กล่าวกรรมบัญญัติว่า ตนทำเองด้วย ผู้อื่นทำให้ด้วยก็ย่อมเกิดได้เพราะผัสสะ เป็นปัจจัย แม้ทุกข์ที่พวกสมณพราหมณ์ผู้กล่าวกรรมบัญญัติว่าเกิดเอง เพราะอาศัยการที่จนเองกระทำ มิใช่ผู้อื่นกระทำให้ก็ย่อมเกิดเพราะอาศัยผัสสะเป็นปัจจัย.....”

อัญญติตถิยสูตร นิ. สํ. (๗๓)
ตบ. ๑๖ : ๓๙-๔๐ ตท. ๑๖ : ๓๓-๓๔
ตอ. K.S. II : ๒๘-๒๙