ว่าด้วย เป็นคนควรพยายามร่ำไป

พระ บรมศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร ทรงปรารภภิกษุผู้มีความเพียรย่อหย่อนเหมือนกัน ตรัสพระธรรมเทศนานี้ มีคำเริ่มต้นว่า “วายเมเถว ปุริโส” ดังนี้.

เรื่องที่จะกล่าวในชาดกนี้นั้นทั้งหมด จักมีแจ้งในมหาชนกชาดก.
ก็พระราชาประทับนั่งภายใต้พระเศวตรฉัตร แล้วตรัสพระคาถานี้ ความว่า
“ บุรุษผู้เป็นบัณฑิตพึงพยายามร่ำไป ไม่พึงเบื่อหน่าย เราประจักษ์ด้วยตนเองที่ว่ายน้ำขึ้นบกได้ ” ดังนี้.
บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า วายเมเถว ความว่า บุรุษผู้เป็นบัณฑิต ต้องกระทำความพยายามอยู่เรื่อยไป.
บทว่า อุทกา ถลมุพฺภตํ ความว่า เราเห็นประจักษ์ตนเองว่า พ้นจากน้ำขึ้นสู่บนบกได้ คือตั้งอยู่บนบกได้.
บัดนี้ ภิกษุผู้มีความเพียรย่อหย่อน บรรลุพระอรหัตผลแล้ว.
พระเจ้าชนกราชได้มาเป็น พระสัมมาสัมพุทธเจ้า ฉะนี้แล.